Τον έξυπνο όρο “παγίδα του Θουκυδίδη” επινόησε ο ιστορικός Γκρέιαμ Άλλισον στο βιβλίο του “Προορισμένοι για πόλεμο”: Μπορεί τελικά η Τουρκία του Ερντογάν να αποφύγει την παγίδα του Θουκυδίδη ή θα πιαστεί στο δόκανο;
Ο Γκρέιαμ Άλλισον εφηύρε τον συγκεκριμένο όρο, προκειμένου να περιγράψει την δική του ερμηνεία σχετικά με τα αίτια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Με λίγα λόγια, η θεωρία αυτή υποστηρίζει πως, όταν μια ισχυρή κυριαρχική δύναμη αντιλαμβάνεται την άνοδο μιας άλλης, που απειλεί να την επισκιάσει, συνήθως οδηγείται σε σύγκρουση μαζί της. Τον 5ο αιώνα π.Χ. η Σπάρτη ήταν η κυρίαρχη δύναμη και η Αθήνα ήταν η ανερχόμενη. Αφορμές για την σύρραξη υπήρξαν πολλές, αλλά η αιτία ήταν ακριβώς αυτή.
Για να δούμε όμως λίγο πιο προσεκτικά τα δικά μας εδώ στην νοτιοανατολική γωνιά της Ευρώπης, στα σύνορα με τον άλλο κόσμο -τον εξώκοσμο της Ανατολίας: Θέλοντας και μη, βρισκόμαστε σχετικά κοντά στην αλλαγή των ισορροπιών κυρίως γιατί λόγω και των νέων ενεργειακών σχεδιασμών στην περιοχή μας – την περιοχή της Μεσογείου, θα υπάρξουν πιθανότατα αλλαγές στην κατανομή ισχύος των δυνάμεων της περιοχής, ειδικά αν συγκρίνουμε με διεθνολογική προσέγγιση τις σημερινές συγκυρίες με εκείνες που ίσχυαν το 2020, ως προς ένα πιθανό θερμό επεισόδιο. Στην περίπτωση ενός θερμού επεισοδίου λοιπόν, που δεν θα πρόκειται για ατύχημα, αλλά θα είναι αποτέλεσμα μιας στρατηγικής για άσκηση πίεσης, την δημιουργία τετελεσμένων και την προσπόριση γεωπολιτικού κέρδους, τότε αυτό σίγουρα θα σχεδιαστεί, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να περιγράφεται ως ατυχές συμβάν… ως ατύχημα δηλαδή!
Ας δούμε λίγο πιο κοντά τη στάση του νέο-Οθωμανού σουλτάνου Ερντογάν, καθώς και την ελληνική αντιμετώπιση.
Ένα συντεταγμένο κράτος της Ευρώπης έχει δύο τρόπους για να εξισορροπήσει την όποια θεωρητική ισχύ του αντιπάλου του, “εξωτερική εξισορρόπηση” και η οποία αφορά στην ενίσχυση των συμμαχιών, καθώς και στην “εσωτερική εξισορρόπηση” που αφορά εκτός των άλλων, στην δυναμική και ποιοτική ενίσχυση της πολεμικής του μηχανής. Η Ελλάδα με την ενίσχυση της αμερικανικής παρουσίας, την αμοιβαία στρατιωτική συνδρομή με τη Γαλλία και την αύξηση των εξοπλισμών, έχει επιτύχει το τελευταίο χρονικό διάστημα και στις δύο αυτές παραμέτρους, που προκαλούν ημικρανία στην Τουρκία
Αναλύοντας το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο και της ενεργειακής κρίσης, νομικά το θέμα της (από)στρατικοποίησης των νήσων του Αιγαίου η Ελλάδα μπορεί να επικαλεστεί μεταξύ άλλων και τον όρο των αμετάβλητων περιστάσεων, εφόσον τα πράγματα παραμένουν ως έχουν -το περίφημο δόγμα “clausula rebus sic stantibus”
Είναι γεγονός πως, ο μήνας που ξεκίνησε για τα ελληνοτουρκικά, με αφορμή την διαφαινόμενη έξοδο του νέου τουρκικού γεωτρύπανου Abdülhamid Han στην Ανατολική Μεσόγειο προδιαγράφεται αν μη τι άλλο… “καυτός”, θυμίζοντας σκηνικά του 2020 με το Oruc Reis!
Είναι εύλογο θα ‘λεγε κανείς, η επικείμενη έξοδος του Abdülhamid Han μας πάει πίσω στο εξαιρετικά φορτισμένο κλίμα του 2020 με το Oruc Reis και σίγουρα αναμένεται μια ένταση ανάλογη με αυτήν που είχε προκληθεί τότε. Παρ’ όλ’ αυτά θα ήταν συνετό και εποικοδομητικό, να αναλύονται οι όποιες διεθνολογικές εξελίξεις με βάση τις εκάστοτε κάθε φορά συνθήκες, που σήμερα είναι σε κάθε περίπτωση πολύ διαφορετικές από εκείνες που ίσχυαν το 2020.
Η ενεργειακή κρίση που ταλανίζει την Ευρώπη, έχει ενταθεί αυτή την εποχή στον απόλυτο βαθμό και ως εκ τούτου είναι ζήτημα ύπαρξης για την Ευρώπη να απεξαρτηθεί το συντομότερο δυνατόν από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, αφού βρει καινούριους εναλλακτικούς, ενεργειακούς πόρους και διαδρομές. Με λίγα λόγια, αν τα ενεργειακά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν σημαντικά το 2020, σήμερα είναι αναπόδραστη αναγκαιότητα και όσες χώρες συμμετέχουν σε αυτά αποκτούν ισχυρή γεωπολιτική αξία.
Για να δούμε τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση, αν το προηγούμενο διάστημα, οι εντάσεις που δημιουργούσε ο Ρετζεπ Ταγιπ Ερντογάν είχαν κυρίως επικοινωνιακό χαρακτήρα για εσωτερική κυρίως κατανάλωση, σήμερα όπως φαίνεται, έχουν μια τελείως διαφορετική στόχευση.
Ο Ερντογάν με τίποτε δεν δέχεται, να αποκλειστεί η Τουρκία από τα ενεργειακά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο και θα κάνει ότι περνά απ’ το χέρι του, πιέζοντας τη Δύση να την συμπεριλάβει στους σχεδιασμούς της, με τους δυτικούς σε αυτό το συγκυριακό τοπίο, παρ’ όλο που δεν εμπιστεύονται τον Τούρκο σουλτάνο, λόγω της ανισόρροπης στάσης του, δεν θα ήθελε να τον βάλει απέναντί της, στέλνοντάς τον έτσι στο πλάι του Πούτιν που τον περιμένει με ανοικτές αγκάλες.
Μέσα σε αυτό το νέο διεθνές τοπίο, η Τουρκία ενδεχομένως θα ωθηθεί, ειδικά τώρα που θεωρεί πως… την παίρνει, να διεκδικήσει όσα περισσότερα μπορεί, πιέζοντας ακόμη πιο έντονα τη Δύση, μαζί βέβαια και την Ελλάδα, ώστε να αποκομίσει κάποιο ωφέλημα από τα πλούσια ενεργειακά κοιτάσματα της Μεσογείου Θάλασσας, παρ’ όλο που η πολιτική που ακολουθεί είναι ξεκάθαρα πειρατική. Όμως η έξοδος του γεωτρύπανο συνοδεία πολεμικών πλοίων, ενδέχεται να εμπλέξει την Ελλάδα που θα προασπίσει τα δικαιώματά της, σε πιθανό θερμό επεισόδιο με τους κακούς γείτονες εξ’ ανατολών!
Η αλήθεια όμως είναι, πως όταν υπάρχουν συνθήκες έντασης με αναθεωρητικές δηλώσεις και επιθετικές ενέργειες από τους απέναντι “συμμάχους”, είναι προφανές ότι η Ελλάδα θα πρέπει να έχει σε ύψιστη επιφυλακή τις ένοπλες της δυνάμεις για παν ενδεχόμενο. Ακόμη και στην περίπτωση που δεν υπάρχει κάποιος στρατηγικός σχεδιασμός και ο αναθεωρητισμός υπάρχει για εσωτερικούς λόγους, ο τουρκικός φανατισμός που έχει καλλιεργηθεί από τον Ερντογάν τα τελευταία 20 χρόνια, που συνυπάρχει με τον τουρκικό μαξιμαλισμό, εύκολα μπορεί να οπλίσει χέρια και ως εκ τούτου να δημιουργήσει κάποιο τυχαίο “ατύχημα” – ποιος μπορεί να ξέρει;
Τότε όμως δυστυχώς, κανείς δεν θα μπορεί να μιλά για ένα θερμό επεισόδιο, αλλά για κάτι πολύ μεγαλυτέρων διαστάσεων που όμως, σε αυτήν την άσχημη χρονική περίοδο ο πόλεμος στην Ουκρανία, το τεντωμένο σχοινί που βαδίζουν ΗΠΑ και Κίνα στην Ταιβάν, και η πιθανή “ανάφλεξη” στο Κοσσυφοπέδιο θα ήταν κάτι που η Δύση ποτέ δεν θα επέτρεπε να εξελιχτεί, καθώς θα ήταν “βούτυρο στο ψωμί του Πούτιν και των υποκόμων του”. Δεν υπάρχει περίπτωση η Δύση να άφηνε να εξελιχτεί ένας πόλεμος ανάμεσα σε δύο συμμαχικές χώρες -μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στη Μεσόγειο, που σήμερα είναι μεγίστης σημασίας για την ενεργειακή επιβίωση ολόκληρης της ηπείρου, μακριά από τους ρωσικούς εκβιασμούς.
Όπως διαφαίνεται, όσο ο νέο-οθωμανός σουλτάνος της Τουρκίας απομακρύνεται από την Αμερική λόγω των F-16 που δεν παίρνει και προσεγγίζει το Ιράν και τη Ρωσία, έχοντας όμως ορθάνοιχτο το μέτωπο της Συρίας, οι ισορροπίες στη Μεσόγειο διαμορφώνονται με έναν πολύ περίεργο τρόπο που πρέπει να προβληματίσει τη Δύση.
Πως διαμορφώνεται το διεθνές σκηνικό είναι το μεγάλο ερώτημα: Η μείωση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την περιοχή της Μέσης Ανατολής, λόγω των προβλημάτων με την Κίνα στον Ειρηνικό, τροφοδότησε όπως φαίνεται τις φιλοδοξίες του Ερντογάν να δοκιμάσει να παίξει ρόλο τοποτηρητή-νταβατζή στην περιοχή, γεγονός που έχει πολλάκις επιβεβαιωθεί από σειρά ενεργειών, με την Τουρκία να ακροβατεί μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, με τη σχέση Άγκυρας- Μόσχας να παραμένει πολύ ισχυρή, παρ’ όλα τα τουρκικά… τσαλίμια.
Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι η σχέση αυτή είναι εταιρική και ταυτόχρονα εθνικά απαραίτητη για την Τουρκία, αλλά και την Ρωσία του Πούτιν, και εστιάζεται στον φλέγοντα ενεργειακό τομέα αφ’ ενός και τον μεγαλοϊδεατισμό και από την άλλη στην αποδιοργάνωση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία εκτός του ότι εξαρτάται ενεργειακά και σε τεράστιο ποσοστό από τη Ρωσία, συνεργάζεται με αυτήν και στη μεταφορά ρωσικών ενεργειακών πόρων προς την Ευρώπη και πιο πρόσφατα στη δημιουργία δικού της πυρηνικού εργοστασίου.
Η Τουρκία του Ερντογάν ουσιαστικά δεν υιοθετεί τη στρατηγική της Αμερικής, παίζοντας το δικό της παιχνίδι, αν και σύμμαχος στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, κάτι που επιβεβαιώνεται από τις κινήσεις της απέναντι στη Ρωσία, στη Συρία, αλλά και πιο πρόσφατα με τους εκβιασμούς της απέναντι στην Φινλανδία και την Σουηδία. Οι Τούρκοι ποτέ δεν είχαν ούτε μπέσα ούτε αξιοπρέπεια και ποτέ δεν πρόκειται να τις αποκτήσουν… λόγω του DNA τους, που είναι μάλλον προβληματικά μεταλλαγμένο…
Έτσι οι Αμερικανοί, παρόλα αυτά, δεν έχουν αποφασίσει τι θα κάνουν με την Τουρκία από δω και πέρα, ειδικά σε αυτή τουλάχιστον την συγκυρία για να μην την στείλουν ακόμα πιο κοντά στη Ρωσία αλλά βέβαια και λόγω των Στενών, των οποίων το κλειδί για τη διέλευσή τους κρατά η Τουρκία.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν θα ενεργοποιηθεί η “παγίδα ή… το δόκανο του Θουκυδίδη”. Η μια εκδοχή – η πιο ήπια είναι, ότι ο αποσταθεροποιητικός παράγοντας του Τουρκικού καθεστώτος δεν θα επιβιώσει και άρα οι δίαυλοι της συνεννόησης θα αξιοποιηθούν. Πόσο πιθανόν είναι αυτό;
Πολλοί θα υποστηρίξουν ότι και το Ερντογανικό καθεστώς φάνταζε άτρωτο μέχρι και την παραμονή της κατάρρευσής της τουρκικής λίρας και του εμπάργκο όπλων. Όμως για την ώρα, κάτω από το “νέφος” της υπονόμευσης που προκάλεσε η φτωχοποίηση του τουρκικού πληθυσμού και η αποτυχία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με τις διεκδικήσεις σε Αιγαίο και Μεσόγειο, η “παγίδα του Θουκυδίδη” ως κατά κάποιον τρόπο αντίβαρο, παραμένει απόλυτα ενεργή.
