“Αυτό που συνέβη δίπλα, είναι πιθανό να συμβεί και σε εμάς -ας μην το ρισκάρουμε! Οι ‘συνετοί’ προσπαθούν να αποτρέψουν τα δυσάρεστα προετοιμαζόμενοι, ενώ οι ‘ωχαδελφιστές’ παλεύουν να τα αντιμετωπίζουν, αφού πρώτα τους επιτρέψουν να συμβούν.”
Οι σεισμοί των τελευταίων δεκαετιών, πολλοί εκ των οποίων στοίχισαν σε ανθρώπινες απώλειες και καταστροφές, έχουν παραδώσει με τον πιο επώδυνο τρόπο σημαντικές διδαχές, τόσο στην επίσημη πολιτεία, όσο και την επιστημονική κοινότητα. Όμως, το ερώτημα που τίθεται είναι: τι σεισμούς μπορούν να αντέξουν τα κτίρια στην Ελλάδα και ειδικά στην τεραστίων διαστάσεων και πυκνοκατοικημένη Αθήνα (Αττική), που φιλοξενεί σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού της χώρας, καθώς και για πόσο καιρό ένα κτίριο παραμένει σχετικά ασφαλές, ακόμα κι αν είναι άρτια κατασκευασμένο;
Αλήθεια. Ισχύει ακόμα το περίφημο πρόσταγμα κινδύνου: “μείνε κάτω από την κάσα της πόρτας!”;
Πριν λίγες μέρες, συνέβη στην Τουρκία… συνέβη δίπλα μας, συνέβη στους γείτονές μας και οι εικόνες που φανερώθηκαν μπροστά στα μάτια μας… προκάλεσαν ανατριχίλα και συμπόνια… και σε αρκετούς από εμάς ανησυχία για το τι μέλλει γενέσθαι στη χώρα μας -πόσο ασφαλείς άραγε είμαστε σε περίπτωση που και εδώ χτυπήσει κάποιος “σεισμός-τέρας”… και σίγουρα δεν πρόκειται για κάποιο ευφάνταστο σενάριο κάποιων φοβικών συμπολιτών μας… Ας μην ξεχνάμε την καταστροφή και τον θάνατο που σκόρπισε στην Αθήνα ο σεισμός των… μόλις 5,9 ρίχτερ, 24 χρόνια πριν. Σίγουρα γι’ αυτούς που γνωρίζουν, σε μια σεισμική δόνηση δεν τίθεται μόνο το θέμα των ρίχτερ, αλλά το άθροισμα πολλών διαφορετικών παραγόντων και παραμέτρων, όπως η “επιτάχυνση” και το “εστιακό βάθος”… κάτι που συχνά ξεχνιέται και στο προσκήνιο βγαίνουν μόνο τα ρίχτερ. Ας μην ξεχνάμε και την κλίμακα Μερκάλι που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της έντασης της σεισμικής δραστηριότητος που συνήθως δεν αναφέρεται. Δεν μετρά την ενέργεια που εκλύεται από έναν σεισμό, όπως η κλίμακα των ρίχτερ, αλλά αντίθετα, υποδεικνύει τις επιπτώσεις ενός σεισμού σε μια δεδομένη περιοχή, που ταξινομούνται σε 12 επίπεδα, ανάλογα με την έντασή τους και τις ζημιές που επιφέρουν στην περιοχή που επλήγη…
Ας έρθουμε τώρα στα δικά μας, μιας και η χώρα μας βρίσκεται σε μια ακραιφνώς σεισμογενή περιοχή την οποία ο Εγκέλαδος επισκέπτεται αρκετά συχνά και αρκετά έως πολύ βίαια!
Η Αττική είναι η περιοχή εκείνη της Ελλάδας που εν δυνάμει αντιμετωπίζει τον υψηλότερο κίνδυνο καταστροφών στις υποδομές και στα κτίριά της στην περίπτωση εκδήλωσης ενός σεισμού, σύμφωνα με τους υπάρχοντες χάρτες δυνητικού κινδύνου που είναι στη διάθεση μας! Οι συγκεκριμένοι “χάρτες” παρουσιάζουν τις περιοχές εκείνες του πλανήτη στις οποίες ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για έναν σεισμό-τέρας και από την άλλη, τις περιοχές οι οποίες δεν είναι θωρακισμένες αντισεισμικά και στις οποίες τα κτίρια είναι περισσότερο ευάλωτα από δομικής άποψης, αλλά και παλαιότητας. Εκεί η χώρα μας κατατάσσεται στις πιο σεισμογενείς χώρες της Ευρώπης, μαζί με την Ιταλία και τις υπόλοιπες χώρες των Βαλκανίων, ενώ για την αποκατάσταση και την αντισεισμική θωράκιση των 3,5 περίπου εκατομμυρίων κτιρίων, που αποτελούν το σύνολο των κτιρίων της επικράτειας, και που θεωρούνται σεισμικά ευάλωτα θα απαιτούνταν πολλά δισεκατομμύρια ευρώ και δεν αναφερόμαστε μόνο στον οικιστικό ιστό, αλλά και στα επαγγελματικά ακίνητα, τις βιοτεχνίες και τις βιομηχανίες -ας μην ξεχνάμε την Ρικομέξ, που έγινε κυριολεκτικά ένας σωρός από μπάζα και σκόνη με πολλά θύματα! Σε κάθε περίπτωση. ο κίνδυνος για τα κτίρια στην πρωτεύουσα της Ελλάδος -την Αθήνα είναι συγκριτικά πολύ μεγαλύτερος από άλλες περιοχές λόγω και της υπερσυγκέντρωσης δραστηριοτήτων. Στη δεύτερη θέση από πλευράς κινδύνου καταστροφών λόγω σεισμού, έρχεται η συμπρωτεύουσα!
Όποιο κτίριο κατασκευάστηκε μετά το έτος 1996 μπορούμε με σχετική σιγουριά να πούμε πως είναι ασφαλές, πάντα όμως εντός λογικών πλαισίων σεισμικής έντασης, ότι μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι εντός αυτού, και γενικά έχει πολύ μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσει προβλήματα σε ένα σεισμό. Όσο πιο πίσω πάμε κατασκευαστικά,, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανιστούν αστοχίες, που δυνητικά μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή και σε όλεθρο! Δηλαδή, με απλά λόγια, οι Έλληνες πολίτες του σήμερα, χωρίζονται αναγκαστικά σε δύο κυρίως κατηγορίες από την άποψη…”προσδόκιμου ζωής”: σε αυτούς που κατοικούν σε κατοικίες που κατασκευάστηκαν μετά το 1995, ή έστω μετά το 1985, για τα οποία έτη υπήρξε νομοθετική αντισεισμική πρόνοια και δεσμευτικοί κανονισμοί για τους εργολάβους, και σε εκείνους των οποίων οι κατοικίες κατασκευάστηκαν σε προηγούμενα χρόνια…
Στον αντισεισμικό σχεδιασμό οι βαθμοί Ρίχτερ δεν έχουν καμία ουσιαστική σημασία. Οι αντισεισμικές μελέτες βασίζονται κυρίως στη σεισμική επιτάχυνση, στο είδος του εδάφους, στη διάρκεια του σεισμού και σε πολλούς άλλους συντελεστές που αφορούν στην κατασκευή και την ταλάντωση του υπεδάφους. Ο πρώτος αντισεισμικός κανονισμός στη χώρα μας εφαρμόστηκε το 1959 και βασίστηκε σε έρευνες του 1920 και το 1930. Ήταν πάρα πολύ απλοϊκός λόγω της έλλειψης έντονων σεισμικών συμβάντων εκείνη τη συγκεκριμένη περίοδο και βασίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στην εφαρμογή οριζόντιων στατικών δυνάμεων στις στάθμες των ορόφων -δηλαδή δυνάμεων συγκεκριμένου μεγέθους, οι οποίες προέκυπταν από χαμηλούς συντελεστές σεισμικής έντασης. Ο κανονισμός αυτός ουσιαστικά αφορά σε κτήρια που κατασκευάστηκαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, διότι στη συνέχεια ξεκίνησαν οι κρίσιμες βελτιώσεις του αντισεισμικού κανονισμού. Τα κτίρια αυτά δυστυχώς έχουν μελετηθεί ανεπαρκώς πάντα συγκρινόμενα με τα σημερινά δεδομένα και το αποτέλεσμα της ανάλυσής τους υστερεί κατά πολύ σε σχέση με αυτό των σημερινών κτιρίων. Είναι δεδομένο πως σε περίπτωση ισχυρού σεισμικού συμβάντος όλα αυτά τα κτήρια θα αντιμετωπίσουν σοβαρούς κινδύνους λόγω της ευαλωτότητός τους! Τα κτίρια τώρα που είναι κατασκευασμένα με τον νεότερο αντισεισμικό κανονισμό μετά το έτος 2000, διαθέτουν αρκετά ικανοποιητική σεισμική θωράκιση.
Στις μελέτες σύγχρονων κτηρίων εισάγεται πλέον η έννοια της “πλαστιμότητας”, κάτι εντελώς άγνωστο σε όλους τους παλαιότερους αντισεισμικούς κανονισμούς και η οποία περιγράφει την δυνατότητα και την ικανότητα των νεότερων κατασκευών, να απορροφούν μεγάλες ενέργειες, χωρίς να επέρχεται η καταστροφική “θραύση”! Αυτή η λεπτομέρεια είναι εκείνη που θωρακίζει τα κτίρια έναντι ισχυρών σεισμών και προσδίδει επιπλέον ασφάλεια στον αντισεισμικό σχεδιασμό.
Σε γενικές γραμμές, οι κατασκευές από το 1985 μέχρι το 2000 κρίνονται σχετικά πιο ασφαλείς, σε σχέση με αυτά πριν το 1985 αλλά σε κάθε περίπτωση υστερούν σημαντικά σε σχέση με τα νεότερα -αυτά δηλαδή της τελευταίας εικοσαετίας.
Σε κάθε περίπτωση, ο αντισεισμικός κανονισμός των νέων κτηρίων τα καθιστά αρκετά ασφαλή και με βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία, δύσκολα θα μπορούσαν να προκληθούν ανθρώπινες απώλειες από κάποιο ισχυρό σεισμικό συμβάν στην περιοχή μας, εκτός εάν υπάρχουν κακοτεχνίες και ελλιπής εφαρμογή της μελέτης από τον υπεύθυνο στατικό μηχανικό. Τα παλαιότερα κτήρια θα αντιμετωπίσουν μεγάλο πρόβλημα σε ενδεχόμενη ισχυρή σεισμική δράση.
Το ευτύχημα είναι πως πλέον η έρευνα έχει προσφέρει σημαντικά εργαλεία στους μηχανικούς μέσω των οποίων οι ιδιοκτήτες έχουν τη δυνατότητα να προβούν σε έλεγχο στατικής επάρκειας ή μελέτη βάση της μεθόδου μη-γραμμικής ανάλυσης που περιέχεται στον Κανονισμό Επεμβάσεων, που θα μπορούσε να τους γνωστοποιήσει τις αντισεισμικές δυνατότητες της οικοδομής που διαμένουν και σε περίπτωση ανεπάρκειας θα ήταν επιβεβλημένη μια ενισχυτική επέμβαση, η οποία όμως – σε κάποιες περιπτώσεις – ενέχει αρκετά υψηλό κόστος.
Ακριβώς η ίδια δράση ίδιο κρίνεται αναγκαίο να πραγματοποιηθεί και στα δημόσια κτήρια που είναι παλαιά, όπως σχολεία, νοσοκομεία κ.α… Η πρόληψη είναι πάντοτε προτιμότερη από οποιαδήποτε επέμβαση όταν το κανό θα έχει ήδη συμβεί…
Έτσι, αν θέλουμε να προστατευθούμε, είμαστε υποχρεωμένοι να καλέσουμε έναν στατικό μηχανικό, προκειμένου να μας ενημερώσει σχετικά με το κτίριο στο οποίο ζούμε ή εργαζόμαστε, διότι κάθε κτίριο είναι διαφορετικό από το άλλο. Δεν ισχύει πια αυτό που λέγαν οι παλιοί “κρυφτείτε κάτω από τις πόρτες, και τα κουφώματα” στις πολυκατοικίες και στα κτίρια που είναι από μπετόν. Αυτό ισχύει μόνο για τα παλιά, τα κλασικά κτίρια, τα πέτρινα, με ξύλινα κουφώματα και πατώματα
Κύριε Πρωθυπουργέ, είναι άριστο να θωρακίζεται η κυριαρχία της χώρας, όπως εξίσου άριστη είναι η ανάπτυξη, οι μείωση της ανεργίας, οι αυξήσεις των μισθών κλπ, όμως θα πρέπει να μειώνουμε ζωντανοί για να τα απολαύσουμε όλα αυτά! Ρίξτε βάρος εκεί -στην αντισεισμική θωράκιση των υπαρχόντων κτιρίων πριν το κακό συμβεί, λαμβάνοντας σοβαρά υπ’ όψη, πως.., “δεν σκοτώνουν οι σεισμοί, αλλά τα κτίρια στα οποία ζούμε ή/και εργαζόμαστε!”.
