«Αυτοκτονία δεν είναι να θέλεις να πεθάνεις. Είναι να θέλεις να εξαφανιστείς».
Georges Perros Γάλλος συγγραφέας
Η 10η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, έχοντας ως σκοπό να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τον γενικό πληθυσμό για ένα πολυδιάστατο και πολυσύνθετο ζήτημα ψυχικής υγείας, το οποίο επηρεάζει το άτομο, την οικογένεια, τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, τους φορείς της κοινότητας αλλά και την κοινωνία εν γένει. Αν αναλογιστούμε μάλιστα, ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κάθε 40 δευτερόλεπτα χάνεται μία ανθρώπινη ζωή λόγω αυτοκτονίας, μπορούμε να αντιληφθούμε για ποιο λόγο κατατάσσεται ως μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Η αυτοκτονία αποτελεί ένα φαινόμενο που είναι καταγεγραμμένο από την αρχαιότητα. Ανά τα χρόνια ο άνθρωπος έχει επιχειρήσει να προσεγγίσει το θέμα της αυτοκτονίας μέσα από τη μυθολογία, την ιστορία, τη φιλοσοφία, τις τέχνες προκειμένου να «ερμηνεύσει» και να κατανοήσει τα αίτια και τα στάδια της συναισθηματικής κλιμάκωσης που οδηγούν κάποιον να δώσει τέλος στην ίδια του τη ζωή. Πράγματι, μέχρι και σήμερα αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής μελέτης πολλαπλών επιστημονικών πεδίων όπως της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής. Κατά τον Φρόυντ, στην αυτοκτονία επικρατούν οι επιθετικές και καταστροφικές ενορμήσεις ή αλλιώς η «ενόρμηση του θανάτου» που ενυπάρχουν μέσα στον ανθρώπινο ψυχισμό και αντιτίθεται στην ενόρμηση της ζωής και τείνει στην ολοκληρωτική μείωση των εντάσεων δηλαδή στην επαναφορά του έμβιου όντος στην ανόργανη κατάσταση.
Πέρα από τις διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις, είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί ότι η αυτοκτονία είναι μια συνακόλουθη πράξη της απελπισίας ενός ανθρώπου που, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τη βλέπει ως τη μόνη λύση στον αφόρητο ψυχικό πόνο που βιώνει. Έχει συνδεθεί με πολλές ψυχικές διαταραχές όπως τη σχιζοφρένεια και τη μεθοριακή διαταραχή της προσωπικότητας κ.ά. Κυρίως όμως, είναι συνδεδεμένη με τις μείζονες συναισθηματικές διαταραχές και πιο συγκεκριμένα με την κατάθλιψη, η οποία μπορεί να επηρεάσει τον οποιονδήποτε ασχέτως ηλικιακής ομάδας (παιδιά, εφήβους, ενήλικες, άτομα τρίτης ηλικίας) και κοινωνικο-οικονομικού στάτους. Αποτελεί μάλιστα την κύρια αιτία αναπηρίας παγκοσμίως, καθώς σύμφωνα με τον ΠΟΥ περίπου 40 εκατομμύρια άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης.
Το θέμα της αυτοκτονίας προκαλεί διάφορα δύσκολα συναισθήματα και αντιδράσεις και γι’ αυτό το λόγο γίνεται και ένα θέμα ταμπού, που το συνοδεύουν διάφοροι μύθοι. Για παράδειγμα, ότι αυτός που λέει πως θα το κάνει, δεν το κάνει ή ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η συζήτηση περί αυτοκτονίας, γιατί έτσι θα πραγματοποιήσει το άτομο πιο εύκολα τα σχέδιά του. Ωστόσο, στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Κάποιος που υποφέρει από αυτοκτονικές σκέψεις ακριβώς επειδή είναι αφόρητες θέλει να μιλήσει σχετικά με αυτές και θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία σε κάθε άνθρωπο που εκφράζει τέτοιες σκέψεις αυτοκαταστροφής. Μέσα από αυτό, το άτομο δείχνει την ευαλωτότητα μέσα στην οποία βρίσκεται αλλά παράλληλα απευθύνει και μία έκλυση για βοήθεια. Οι επιλογές που έχει κάποιος αν υποψιάζεται ότι ένα άτομο έχει έντονες αυτοκτονικές σκέψεις, είναι για αρχή να τον παρακινήσει να απευθυνθεί σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας ή στην εξειδικευμένη τηλεφωνική γραμμή 1018, ώστε να λάβει την κατάλληλη υποστήριξη και αν αξιολογηθεί απαραίτητο να γίνει νοσηλεία σε κάποιο νοσοκομείο. Επίσης, θα χρειαστεί να ενημερώσει τους κοντινούς συγγενείς, με τη συγκατάθεση του ατόμου, ώστε να γνωρίζουν την όλη κατάσταση και το άτομο να μη μένει μόνο του σε ώρες έντονης επιδείνωσης των αυτοκτονικών σκέψεων. Όλα τα παραπάνω, φυσικά είναι σημαντικό να γίνονται σε ένα κλίμα ηρεμίας και εμπιστοσύνης.
Ο ρόλος της Παγκόσμιας Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας είναι να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό και να καταρρίψει το στίγμα που συνδέεται με την ψυχική ασθένεια. Πολλοί άνθρωποι καθημερινά που υποφέρουν από αυτοκτονικές σκέψεις δεν αναζητούν βοήθεια, καθώς φοβούνται ότι θα στιγματιστούν. Το πρώτο βήμα για την πρόληψη της αυτοκτονίας είναι η αποδοχή ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική υγεία. Σε αυτό, η κοινωνία διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο, προάγοντας μια κουλτούρα ανοιχτότητας, κατανόησης και ενσυναίσθησης, ώστε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου το κάθε άτομο και κάθε οικογένεια θα αισθάνεται ασφάλεια να αναζητήσουν βοήθεια χωρίς το φόβο του στίγματος ή της απομόνωσης.. Η οικογένεια, οι φίλοι, τα κοινωνικά δίκτυα του ατόμου μπορούν να συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό ως προς την πρόληψη, αναγνωρίζοντας τα προειδοποιητικά σημάδια, όπως είναι η απομόνωση, το έντονο ψυχικό άγχος, η σοβαρή απώλεια των ενδιαφερόντων και της ευχαρίστησης, η καταθλιπτική διάθεση, η αλλαγή συμπεριφοράς, η κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, το αίσθημα απελπισίας, οι αυτομομφές, η μείωση ή η απώλεια της αυτοεκτίμησης του ατόμου. Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου τα άτομα μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά για τα συναισθήματά τους. Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και η πρόσβαση σε φορείς ψυχικής υγείας, μπορεί να σώσει μία ζωή, γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας να μην αγνοούνται σημάδια που μπορεί να υποδεικνύουν αυτοκτονικές σκέψεις.
Η Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης της Αυτοκτονίας υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για προσβάσιμους πόρους ψυχικής υγείας. Αυτός είναι βασικός σκοπός και για την Α.μ.Κ.Ε. Ψυχοκοινωνικών Παρεμβάσεων «Αγκαλιά», που αποτελεί μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία παροχής δωρεάν υπηρεσιών ψυχικής υγείας στους κατοίκους του 11ου Τομέα Ψυχικής Υγείας Αττικής, που περιλαμβάνει τους Δήμους Ελληνικού–Αργυρούπολης, Αλίμου, Γλυφάδας, Βάρης–Βούλας–Βουλιαγμένης, Λαυρεωτικής, Κρωπίας, Σαρωνικού, Μαρκόπουλου-Μεσογαίας. Η ΑμΚΕ Αγκαλιά, από τον Απρίλιο του 2023 ξεκίνησε τη λειτουργία ενός Κέντρου Ημέρας και μιας Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας στο πλαίσιο «Δημιουργία νέων Μονάδων Ψυχικής Υγείας για την ενίσχυση της προσβασιμότητας του πληθυσμού σε υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας» της Δράσης «Μεταρρύθμιση των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ID 16820), το οποίο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, – ΕΛΛΑΔΑ 2.0.
Ο Θανάσης Αραμπατζής είναι Κοινωνικός Λειτουργός – Εκπ. Ομαδικός Αναλυτής Συντονιστής Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΕνηλίκωνΑμΚΕ Ψυχοκοινωνικών Παρεμβάσεων «Αγκαλιά»
