Δρ. Δημήτρης Κουτρούμπας, Οδοντίατρος – Ενδοδοντολόγος, Ειδικευθείς: College of Medicine & Dentistry, Ulster University, U.K., Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών
Η «απονεύρωση» ή ενδοδοντική θεραπεία, όπως είναι ο σωστός όρος, αποτελεί μια από τις πιο συχνές οδοντιατρικές πράξεις. Κάθε χρόνο, σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Ενδοδοντολόγων (Α.Α.Ε.), υπολογίζεται ότι θεραπεύονται περισσότερα από 15.000.000 δόντια.
Τί είναι η απονεύρωση ενός δοντιού;
Η «απονεύρωση» ή ενδοδοντική θεραπεία είναι η διαδικασία εκείνη κατά την οποία αφαιρείται ο πολφός και απολυμαίνεται το εσωτερικό του δοντιού, ενώ στη συνέχεια εμφράσεται με ειδικά βιοϋλικά. Ο πολφός αποτελείται από αγγεία, νεύρα και συνδετικό ιστό και βρίσκεται στο εσωτερικό του δοντιού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικός, ο πολφός, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του δοντιού, ωστόσο μετά την ολοκλήρωση της ωρίμανσης του δοντιού, αυτό μπορεί να επιβιώσει και χωρίς τον πολφό.
Πότε είναι απαραίτητη η απονεύρωση;
Η ενδοδοντική θεραπεία είναι μια θεραπευτική αγωγή, η οποία καθίσταται απαραίτητη όταν ο πολφός μολυνθεί, φλεγμαίνει ή νεκρωθεί. Τα συμπτώματα που συνοδεύουν αυτές τις περιπτώσεις είναι:
- έντονος και παρατεταμένος πόνος στα δόντια ειδικά μετά από ζεστά ή κρύα ερεθίσματα
- αντανακλαστικός πόνος, χωρίς εμφανή λόγο
- πόνος στο δάγκωμα τροφής
- συρίγγιο στα ούλα που μοιάζει συνήθως ως σπυράκι.
- πρήξιμο οδοντικής προελεύσεως στο πρόσωπο ή το λαιμό
Η οδοντιατρική εξέταση φανερώνει, στις περιπτώσεις αυτές, την παρουσία στο δόντι κατάγματος ή ρωγμής, τερηδόνας, σπασμένων σφραγισμάτων, ελαττωματικής στεφάνης (θήκη).
Η μη αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή λοίμωξη ή απόστημα, απώλεια του οστού που περιβάλει το δόντι και τελικά απώλεια του ίδιου του δοντιού. Αν δεν αντιμετωπισθούν εγκαίρως, οι σοβαρές λοιμώξεις οδοντικής αιτιολογίας μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο ακόμα και για τη ζωή του ασθενούς. Η εναλλακτική λύση είναι η εξαγωγή του, με ότι συνεπάγεται η απώλεια του δοντιού: αισθητικά προβλήματα, πρόβλημα στη μάσηση, μετακινήσεις δοντιών με σοβαρές συνέπειες τις διαταραχές στη σύγκλειση και πόνους από την Κροταφογναθική Διάρθρωση, ανάγκη προσθετικής αποκατάστασης (γέφυρα ή εμφυτευμα). Οφείλουμε να επισημάνουμε πως δεν αποτελεί εναλλακτική το απλό σφράγισμα, αφού δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη μόλυνση του εσωτερικού του δοντιού.
Από ποιον και πως γίνεται η απονεύρωση;
Αρχικά θα πρέπει να επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας, ο οποίος είναι πιθανόν ανάλογα με την έκταση της βλάβης και την κλινική εμπειρία του να προχωρήσει ο ίδιος σε ενδοδοντική θεραπεία ή να σας παραπέμψει σε Ενδοδοντολόγο. Είναι ο εξειδικευμένος οδοντίατρος που έχει πραγματοποιήσει τουλάχιστον διετείς μεταπτυχιακές σπουδές και διαθέτει μεγαλύτερη εμπειρία για να αντιμετωπίσει απαιτητικές και περίπλοκες απονευρώσεις, αλλά και επαναλήψεις τους με τη βοήθεια ειδικού οδοντιατρικού εξοπλισμού όπως μικροσκόπιο, συσκευές ενδοδοντικών υπερήχων ή λέιζερ. Βέβαια δεν είναι θαυματοποιός και δεν σώζονται όλα τα δόντια, παρά τις προόδους της Ενδοδοντολογίας. Με απλά λόγια θα πρέπει να υπάρχει αρκετή οδοντική ουσία στην οποία να στηριχθεί η τελική αποκατάσταση, αλλιώς δεν έχει νόημα η θεραπεία της απονεύρωσης.
Συνήθως πραγματοποιείται σε 1 ή 2 επισκέψεις, ανάλογα με την πολυπλοκότητα της ανατομίας του δοντιού και την έκταση του προβλήματος.
Συνήθως η απονεύρωση περιλαμβάνει 4 στάδια:
i) Ο ενδοδοντολόγος λαμβάνει πλήρες ιατρικό ιστορικό και εξετάζει κλινικά και ακτινογραφικά το δόντι (ακτίνες Χ). Αφού διαγνωστεί ότι απαιτείται απονεύρωση, τότε με τη συναίνεση του ασθενούς, προχωρά στην αναισθησία και την απομόνωση του δοντιού.
Οι σύγχρονες τεχνικές αναισθησίας ελέγχουν αποτελεσματικά τον πόνο, ώστε η όποια ενόχληση να είναι μικρή και σίγουρα η απονεύρωση ανακουφίζει σχεδόν άμεσα από τον πόνο που προϋπήρχε.
ii) Ο ενδοδοντολόγος με ειδικά εργαλεία εισέρχεται στο εσωτερικό του δοντιού, προχωρώντας στον καθαρισμό και την απολύμανσή του με τον κατάλληλο κατά περίπτωση εξειδικευμένο ενδοδοντικό εξοπλισμό και υλικά (ρίνες χειρός, περιστροφικά μικροεργαλεία, υγρά διακλυσμών). Είναι απαραίτητη η χρήση του μικροσκοπίου για την αναγνώριση των θέσεων των ριζικών σωλήνων και τη χρήση μικροεργαλείων στους ριζικούς σωλήνες.
Η εφαρμογή των Laser είναι ένα πρόσθετο, αλλά όχι αναντικατάστατο, εργαλείο απολύμανσης των ριζικών σωλήνων, σύμφωνα με τις έως τώρα μελέτες.
iii) Μετά τη διαμόρφωση και απολύμανση του πολφικού θαλάμου και των ριζικών σωλήνων ακολουθεί η έμφραξή τους με βιοϋλικά και η απονεύρωση ολοκληρώνεται με
iv) Παραπομπή στον οδοντίατρο (γενικό ή προσθετολόγο) για την τελική αποκατάσταση, η οποία καθορίζεται από το αρχικό σχέδιο θεραπείας που έχει εκπονήσει ο θεράπων οδοντίατρος. Συνήθως, και ανάλογα με την έκταση της βλάβης στα πίσω δόντια (προγόμφιοι, γομφίοι) προτείνεται η τοποθέτηση στεφάνης λόγω των μεγάλων δυνάμεων που ασκούνται κατά τη μάσηση.
Μετά την απονεύρωση ίσως υπάρχει μέτρια ενόχληση για μικρό χρονικό διάστημα η οποία αντιμετωπίζεται με αναλγητικά ανάλογα με το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς. Η χορήγηση αντιβίωσης δεν συνιστάται σε κάθε περιστατικό παρά μόνο όταν υπάρχει οίδημα. Θα πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι η λήψη αντιβιοτικών και μόνο χωρίς την ολοκλήρωση της απονεύρωση δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς παρουσιάζεται επαναμόλυνση που οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο.
Απόλυτα ασφαλής θεραπεία
Η απονεύρωση είναι μια θεραπεία ελεγχόμενη και πολύ καλά επιστημονικά τεκμηριωμένη με εξαιρετικά υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Είναι μύθος ότι συνδέεται με καρκίνο ή ασθένειες σε άλλα σημεία του σώματος. Στην πραγματικότητα, όπως επισημαίνει η Αμερικανική Εταιρεία Ενδοδοντολόγων (Α.Α.Ε.), σύγχρονες έρευνες έδειξαν ότι ασθενείς που είχαν πραγματοποιήσει πολλές απονευρώσεις είχαν 45% μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (Tezal M, et al. Dental Caries and Head and Neck Cancers. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg 139(10):1054-60, Oct. 2013.).
Η απονεύρωση σε εγκύους δεν είναι απαγορευτική σε οποιοδήποτε μήνα της εγκυμοσύνης, αντιθέτως επιβάλλεται όταν υπάρχουν οξεία συμπτώματα μη αντιστρεπτής πολφίτιδας. Η δε λήψη ακτιγραφιών με την ελάχιστη δόση των σύγχρονων ψηφιακών συστημάτων δεν αποτελεί αντένδειξη. Η χορήγηση τοπικών αναισθητικών, αναλγητικών και αντιβιοτικών μπορεί να γίνει σε όλα τα τρίμηνα της κύησης με βάση τις σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες τόσο της Αμερικανικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας όσο και της Αμερικανικής Εταιρείας Γυναικολογίας, πάντα όμως, σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο που παρακολουθεί την έγκυο. (Kuzekanani M. Latest Concepts in Endodontic Management of Pregnant Patients. Int. J. Dent. 2023 Sep 26;2023:9714515. doi: 10.1155/2023/9714515. PMID: 37899798; PMCID: PMC10611540.)
Κόστος απονεύρωσης
Το κόστος μιας ενδοδοντικής θεραπείας ποικίλει και εξαρτάται από την ανατομία του δοντιού (αριθμός ριζών, βαθμός δυσκολίας), αν είναι αρχική απονεύρωση ή είναι επανάληψη κ.λ. Σε κάθε περίπτωση το κόστος είναι μικρότερο από την εξαγωγή και τοποθέτηση γέφυρας ή εμφυτεύματος. Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως κανένα τεχνητό δόντι δεν μπορεί να υποκαταστήσει αισθητικά και λειτουργικά τα φυσικά δόντια. Ένα δόντι που έχει απονευρωθεί, μπορεί να έχει την ίδια διάρκεια ζωής με όλα τα υπόλοιπα φυσικά δόντια με την προϋπόθεση ότι θα ακολουθείται η προβλεπόμενη οδοντιατρική φροντίδα των δοντιών (στοματική υγιεινή – τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο).
